Vì sao có những quốc gia trở nên giàu có, ổn định và có ảnh hưởng, trong khi những quốc gia khác liên tục rơi vào nghèo đói, xung đột hoặc lệ thuộc? Câu hỏi này không thể trả lời bằng một nguyên nhân đơn lẻ.
Nhiều công trình nghiên cứu của các học giả hiện đại trong vài thập kỷ qua cho thấy sự khác biệt giữa các quốc gia là kết quả của lịch sử dài hạn, cấu trúc quyền lực, và cách các thể chế được hình thành qua thời gian.
5 cuốn sách dưới đây mở ra một cách nhìn hệ thống về quyền lực, lịch sử và phát triển. Bạn có thể đọc bài này để tham khảo chung, hoặc bấm vào từng cuốn để mở link xem chi tiết mỗi cuốn.
Súng, vi trùng và thép – Jared Diamond
Cuốn sách đặt nền tảng cho cách nhìn dài hạn về sự phân hoá quyền lực toàn cầu, nhấn mạnh vai trò của địa lý, môi trường và những lợi thế tích lũy sớm trong lịch sử nhân loại.
Những con đường tơ lụa – Peter Frankopan
Lịch sử thế giới được nhìn lại từ các tuyến giao thương Á–Âu, cho thấy quyền lực toàn cầu từng hình thành và dịch chuyển qua mạng lưới thương mại, tôn giáo và chiến tranh.
Bí ẩn của vốn – Hernando de Soto
Cuốn sách đưa quyền sở hữu và pháp quyền vào trung tâm của vấn đề phát triển, chỉ ra vì sao nhiều xã hội có tài sản nhưng không chuyển hoá được thành vốn và tăng trưởng bền vững.
Tại sao các quốc gia thất bại – Daron Acemoglu và James A. Robinson
Cuốn sách khẳng định chính thể chế chính trị và cách xã hội được tổ chức quanh quyền lực đó, đã quyết định tất cả. Không phải khí hậu, không phải văn hóa, không phải tài nguyên thiên nhiên.
Nguồn gốc trật tự chính trị – Francis Fukuyama
Fukuyama nghiên cứu quá trình hình thành nhà nước, pháp quyền và trách nhiệm giải trình của họ. Ông lý giải trật tự chính trị là kết quả của những tiến trình lịch sử rất khó sao chép hay đẩy nhanh.
Ý nghĩa việc đọc theo một chủ đề.
Nếu bạn đọc riêng lẻ, mỗi cuốn sách này trả lời một lát cắt khác nhau của câu hỏi phát triển. Nhưng khi đặt cạnh nhau, chúng tạo thành một mạch liên tục: Từ điều kiện tự nhiên và lịch sử lâu đời, sang mạng lưới giao thương và quyền lực khu vực, rồi đến thể chế, pháp quyền và nhà nước hiện đại. Sự phát triển không xuất hiện như một lựa chọn chủ động của từng quốc gia, mà như kết quả của những cấu trúc được hình thành, củng cố và truyền tiếp qua nhiều thế hệ.
Các tác giả trong danh sách này đến từ những chuyên ngành khác nhau: Địa lý học, lịch sử toàn cầu, kinh tế học thể chế và khoa học chính trị. Điểm chung của họ là cùng nhìn vấn đề phát triển ở tầm dài hạn, vượt ra ngoài các sự kiện ngắn hạn hay các giải thích dựa trên cá nhân, lãnh đạo hoặc văn hoá đơn lẻ.
5 cuốn sách này không giúp người đọc dự đoán tương lai của từng quốc gia, mà để hiểu vì sao các xã hội lại đứng ở những vị trí rất khác nhau trong thế giới hiện đại và những khác biệt đó không dễ thay đổi trong thời gian ngắn.
Nếu bạn muốn đọc sâu hơn vào mảng Tư duy và Ra quyết định, mời bạn tham khảo “4 cuốn sách trụ cột về tư duy và ra quyết định”.
