Trí óc vận hành như thế nào?

Trí óc vận hành như thế nào? là một trong những tác phẩm quan trọng của Steven Pinker. Ông trình bày cách khoa học nhận thức hiện đại tiếp cận câu hỏi nền tảng: Trí óc con người là gì, nó hình thành ra sao, và vì sao nó hoạt động theo cách hiện nay.

Xuất phát từ quan điểm cho rằng trí óc là hoạt động của bộ não, Pinker kết hợp tâm lý học nhận thức, sinh học tiến hóa, khoa học máy tính, nhân học và triết học để xây dựng một khung giải thích thống nhất về các năng lực tinh thần quen thuộc nhưng phức tạp: Thị giác ba chiều, ngôn ngữ, học tập, cảm xúc, tình yêu, đạo đức, tôn giáo, nghệ thuật và ý thức. Một trụ cột lý thuyết của cuốn sách là thuyết tư duy tính toán (Computational Theory of Mind – CTM), theo đó trí óc được hiểu như một hệ thống xử lý thông tin được hình thành qua chọn lọc tự nhiên.

Cuốn sách đi từ những cơ chế cơ bản của não bộ đến các hiện tượng trừu tượng hơn như lý trí, cảm xúc xã hội, sự hài hước và thẩm mỹ. Pinker cho rằng nhiều đặc điểm tinh thần của con người không phải ngẫu nhiên, mà là kết quả của các áp lực tiến hóa lâu dài, định hình cách chúng ta suy nghĩ, hợp tác, xung đột và tìm kiếm ý nghĩa. Ở những chương cuối, ông cũng thảo luận các giới hạn của cách tiếp cận này khi đối diện với những câu hỏi như ý chí tự do hay ý thức.

Với vị trí nằm giữa khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, cuốn Trí óc vận hành như thế nào? thường được xem như một tác phẩm nền tảng trong việc hiểu bản chất con người từ góc nhìn tiến hóa và nhận thức, và là điểm nối quan trọng giữa các nghiên cứu về sinh học, văn hóa và hành vi xã hội.