Một loài động vật có đạo đức

Một loài động vật có đạo đức là một trong những tác phẩm đặt nền móng cho tâm lý học tiến hóa (Evolutionary psychology) trong thập niên 1990. Dựa trên thuyết chọn lọc tự nhiên của Darwin, Robert Wright lý giải các hành vi đạo đức, cảm xúc và mối quan hệ xã hội của con người như những chiến lược sinh tồn được hình thành qua tiến hóa, thay vì chỉ là sản phẩm của lý trí hay chuẩn mực văn hóa.

Cuốn sách đặt ra hàng loạt câu hỏi gây tranh luận: Vì sao con người có xu hướng ghen tuông, thiên vị con cái, hay tự lừa dối chính mình? Liệu chế độ một vợ một chồng, lòng vị tha, hay cảm giác tội lỗi có nguồn gốc sinh học nào không? Wright cho thấy nhiều hành vi tưởng như “đạo đức” thực chất gắn chặt với lợi ích di truyền trong bối cảnh xã hội săn bắt – hái lượm cổ xưa.

Điểm đặc biệt của cuốn Một loài động vật có đạo đức là cách tác giả kết hợp phân tích khoa học với tiểu sử trí tuệ của Charles Darwin, dùng chính cuộc đời Darwin để minh họa cho các động lực tiến hóa mà ông phát hiện. Nhờ đó, sách không chỉ bàn về bản chất con người mà còn giúp người đọc hiểu rõ hơn sự hình thành của tư duy tiến hóa hiện đại.

Cuốn sách gợi mở một vấn đề trung tâm: Tiến hóa không quan tâm đến hạnh phúc hay đạo đức theo nghĩa hiện đại, trong khi con người ngày nay lại sống trong những xã hội phức tạp, siêu kết nối. Hiểu được những khuôn mẫu hành vi được hình thành qua tiến hóa của mình có thể giúp con người nhận ra khi nào các phản xạ bản năng từng hữu ích trong quá khứ lại trở nên không phù hợp trong thế giới hiện đại.