Phi lý một cách hợp lý

Nếu trong cuốn Phi lý trí tác giả Dan Ariely chỉ ra rằng con người thường xuyên đưa ra những quyết định sai lệch một cách có hệ thống, thì trong cuốn Phi lý trí một cách hợp lý này ông tiếp tục đi xa hơn: Không chỉ hỏi vì sao chúng ta phi lý trí, mà còn hỏi khi nào sự phi lý trí ấy lại mang đến giá trị.

Tác giả tập trung phân tích mặt tích cực, đôi khi rất thiết yếu, của những hành vi tưởng chừng phi logic. Thông qua hàng loạt thí nghiệm hành vi, Ariely cho thấy nhiều cơ chế tâm lý khiến chúng ta làm việc, yêu thương, gắn bó và tìm kiếm ý nghĩa lại không tuân theo các giả định kinh tế cổ điển về động cơ và phần thưởng.

Ông đưa ra một luận điểm quan trọng là: Động lực của con người không tỷ lệ thuận với tiền bạc hay phần thưởng vật chất. Trong nhiều trường hợp, tiền thưởng lớn có thể làm giảm hiệu suất, trong khi cảm giác ý nghĩa, công nhận và nỗ lực cá nhân lại tạo ra cam kết bền vững hơn. Ariely cũng phân tích vì sao con người dễ hình thành thói quen xấu, vì sao ta gắn bó với những lựa chọn đã đầu tư công sức, và vì sao việc “làm trái logic” đôi khi giúp ta thích nghi tốt hơn trong các mối quan hệ và môi trường làm việc.

Khác với nhiều sách ứng dụng đơn thuần, cuốn này không đưa ra các “công thức thành công” ngắn hạn. Nó giúp người đọc nhìn lại cách mình định nghĩa hạnh phúc, thành công và động lực, đồng thời hiểu rằng những sai lệch nhận thức không chỉ là điểm yếu cần sửa, mà còn là đặc điểm tiến hóa giúp con người tìm thấy ý nghĩa trong một thế giới phức tạp.

Sách phù hợp với những ai quan tâm đến hành vi con người trong bối cảnh công việc, tổ chức, giáo dục và các mối quan hệ xã hội – nơi mà logic thuần túy thường không đủ để lý giải cách con người thực sự hành động.