FPT bí lục

FPT là một trong những doanh nghiệp điển hình của Việt Nam. Thành lập năm 1988, FPT có thể coi là “đứa con của chính sách Đổi mới” (1986). Ngay sau đó, các luật về doanh nghiệp đầu tiên được ban hành – Luật Công ty và Luật Doanh nghiệp Tư nhân (1990) – mở đường cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển. Gần bốn thập kỷ sau, hành trình của FPT phần nào phản chiếu tiến trình phát triển của nền kinh tế Việt Nam hiện đại. Cuốn FPT Bí lục, xuất bản năm 2022, là một bản tổng kết đặc biệt – ghi lại những “thâm cung bí sử” của FPT, dưới góc nhìn về xây dựng văn hoá doanh nghiệp. Đây là cuốn sách được chính những người FPT viết (Nguyễn Thành Nam, Phan Phương Đạt, Lê Đình Lộc, Nông Thị Bích Vân và Nguyễn Thu Huệ đồng tác giả). Trong nhóm tác giả có ba người từng giữ các vị trí lãnh đạo cấp cao tại FPT, trong đó anh Nguyễn Thành Nam là thành viên sáng lập và nguyên Tổng Giám đốc FPT.

Cuốn FPT Bí lục dựa trên khuôn khổ lý luận của Edgar H. Schein về văn hoá doanh nghiệp, dùng mô hình ba tầng (Hiện vật – những hiện tượng có thể nhìn thấy và cảm nhận được; Niềm tin và giá trị tuyên bố; Giả định ngầm định) để soi chiếu hành trình phát triển của FPT. Phần I giới thiệu khung lý thuyết này. Phần II minh hoạ các lý thuyết ấy qua những câu chuyện cụ thể của FPT, kèm phần bình luận của các tác giả. Phần III miêu tả sự tiến hoá của văn hoá FPT và khắc hoạ những đối lập văn hoá nảy sinh khi tổ chức lớn mạnh. Phần IV là những suy ngẫm của các tác giả – những người tự tin cho rằng “cuốn sách này là duy nhất”, và hiếm có tổ chức nào mà các nhà sáng lập sẵn sàng trải lòng như FPT.

Văn hoá FPT bắt nguồn từ chính những người sáng lập. Họ đều theo học các ngành khoa học tự nhiên, là con của các gia đình trí thức và phần lớn đã quen biết, học cùng hoặc làm việc cùng nhau từ trước. Sự tương đồng về nền tảng tri thức, môi trường sống và lối tư duy logic khiến họ dễ đồng cảm, sẵn sàng tranh luận thẳng thắn và đối xử với nhau trên tinh thần bằng hữu – nghĩa hiệp. Ngay từ những ngày đầu, FPT đã hình thành phong cách làm việc rõ ràng, nguyên tắc và mang tính khoa học – dù khi ấy quy mô còn nhỏ và nhiều quy trình chưa thật sự cần thiết. Tuy nhiên, chính những nền tảng quản trị được đặt ra sớm ấy đã giúp FPT phát triển bền vững sau này, cả theo chiều ngang (mở rộng lĩnh vực kinh doanh) lẫn chiều dọc (chuyên sâu về quản trị và tổ chức). Khi FPT phát triển thành tập đoàn với nhiều công ty thành viên, văn hoá chung bắt đầu phân hoá và xuất hiện những “tiểu văn hoá” riêng. FPT Bí lục phân tích kỹ sự khác biệt văn hoá của các đơn vị thành viên và cả “những kỳ vọng không trọn vẹn”, trong đó có sự thất bại trong chuyển giao chức vụ CEO của FPT giai đoạn những năm 2010.

Sau hơn ba thập kỷ, FPT có thể không phải doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam về doanh thu hay quy mô, nhưng lại là một trong số rất ít công ty xây dựng được “hệ điều hành” – văn hoá bền vững. Ở từng thời điểm, từng bộ phận, FPT có thể không quá nổi trội so với các doanh nghiệp khác – nhưng nhìn toàn cục, FPT là một tổ chức hiếm hoi duy trì được tinh thần học hỏi, kế thừa và chuyển giao thế hệ lãnh đạo suôn sẻ trong suốt hơn 30 năm. Không nhiều doanh nghiệp Việt Nam đủ tự tin viết và công khai những câu chuyện bên trong mình, như cách FPT đã làm qua các cuốn sử ký, các trang báo nội bộ phát hành công khai trên internet, các cuốn sách xuất bản chính thức (FPT Bí lục, Đek biết gì cũng tiến…). Sự cởi mở, tinh thần chia sẻ và khả năng tự phản tư ấy là di sản quý giá nhất của FPT, không chỉ cho người FPT mà cho cả cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.

Không chỉ là cuốn sách về một doanh nghiệp, FPT Bí lục là tài liệu quý cho bất kỳ ai muốn hiểu cách một tổ chức hình thành và nuôi dưỡng văn hoá của mình.