Gánh gánh… gồng gồng…

Cuốn hồi ký Gánh gánh…gồng gồng… của Bà Nguyễn Thị Xuân Phượng, phiên bản đầu tiên bằng tiếng Pháp xuất bản năm 2001. Tới năm 2020 phiên bản tiếng Việt mới ra mắt tại Việt Nam, vào lúc tác giả đã 91 tuổi. Ngay lập tức cuốn sách này đã gây tiếng vang lớn, đoạt 2 giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam và Hội Nhà văn TP.HCM, được tái bản nhiều lần.

Cuộc đời phi thường của bà Xuân Phượng được bà kể lại theo trình tự thời gian, từ những ngày còn bé thơ học ở Đà Lạt, rồi trải qua nhiều công việc khác nhau khi bà tham gia kháng chiến cho tới hoà bình khi trở về Hà Nội: Tuyên truyền viên, y tế viên, nhân viên chế tạo thuốc nổ, làm báo, trưởng phòng khám y tế, phiên dịch và biên dịch tiếng Pháp, phóng viên chiến trường, đạo diễn phim tài liệu…

Hơn 90 năm của cuộc đời nhiều thăng trầm nhưng phong phú của bà sẽ khiến bất cứ ai đọc cuốn hồi ký này phải dừng lại nghĩ sâu hơn về các thế hệ đi trước của đất nước. Đây cũng là một bộ phim tài liệu rõ nét về cả một giai đoạn lịch sử nhiều đau thương mà các thế hệ ông cha chúng ta đã trải qua. Điều thú vị là nhiều chuyện được kể trong cuốn hồi ký này hiếm khi thấy xuất hiện trong sách báo trước đây. Có lẽ quãng nghỉ của thời gian và cả thời thế đã đủ dài để những câu chuyện quá khứ đó được kể lại rõ nét hơn, thật hơn, tự nhiên hơn, tình cảm hơn.

Có thể điểm nhiều cột mốc lịch sử lớn trong cuộc đời bà, trải dài suốt gần một thế kỷ:

1945: Chứng kiến lễ thoái vị của vua Bảo Đại.

1946: Lên chiến khu tham gia chế thuốc nổ, nhồi lựu đạn với sự hướng dẫn của Giáo sư Trần Đại Nghĩa

1967: Được Bác Hồ giao nhiệm vụ vào Vĩnh Linh theo đoàn làm phim của hai nhà điện ảnh Joris Ivens và người bạn đời là bà Marceline Loridan, chăm sóc sức khỏe và làm phiên dịch tiếng Pháp cho đoàn. Với chuyến đi với nhiều lần sinh tử dưới bom đạn này, đoàn làm phim đã cho ra đời bộ phim tài liệu Vĩ tuyến 17 – Chiến tranh nhân dân (Le 17e parallèle: La guerre du peuple), giúp đưa những hình ảnh chân thực về cuộc sống của nhân dân Vĩnh Linh dưới làn lửa đạn lên màn ảnh thế giới.

1975: Tham gia đoàn phim quay chiến dịch Hồ Chí Minh từ Huế vào Sài Gòn, quay được cuộc họp báo lịch sử tại Dinh Độc Lập.

1991: Mở phòng tranh Lotus, phòng tranh tư nhân đầu tiên tại TP.HCM.

Sức lao động mãnh liệt của bà Xuân Phượng với ngành hội hoạ, dù ở giai đoạn sau khi bà đã nghỉ hưu, sẽ khiến chúng ta có thêm niềm tin vào khả năng con người có thể tươi trẻ cả tâm hồn và thể chất khi về già, tiếp tục sống vui vẻ và có ích với đời.

Một thế hệ đã đi qua nhiều gian khổ, nhưng cũng để lại cho chúng ta niềm tin, sự tự hào và cả một lời nhắn gửi về trách nhiệm với cuộc sống hôm nay.