Giải mã hoóc-môn dopamine

Xuất bản tại Mỹ năm 2021, cuốn sách này giải mã khoa học thần kinh về cơ chế não tiếp nhận hưng phấn và thôi thúc chúng ta lặp lại hành vi đó. Bác sĩ Anna Lembke – trưởng phòng khám về nghiện của Đại học Stanford – mở đầu bằng giải thích cơ chế gây nghiện của não qua chất dẫn truyền thần kinh dopamine. Càng nhiều dopamine được tạo ra trong một trải nghiệm, chúng ta càng thấy hưng phấn. Dopamine xử lý cả nỗi đau lẫn khoái cảm. Một bộ não khỏe mạnh sẽ duy trì sự cân bằng. Hầu hết chúng ta dừng ăn khi cảm thấy no. Nhưng những hoạt động như cờ bạc, uống rượu, mua sắm hay xem phim khiêu dâm thường là không phải hoạt động liên tục. Dấu hiệu của một bộ não không khỏe mạnh và mất cân bằng, khi một hành vi cưỡng chế vẫn tiếp diễn, bất chấp tác hại mà nó gây ra – chính là nghiện.

Kết hợp với kinh nghiệm thực tế khi điều trị các bệnh nhân nghiện của chính tác giả, bác sĩ Anna Lembke thông qua cuốn sách Giải mã hoóc-môn dopamine này, muốn giúp chúng ta tìm lại sự cân bằng lành mạnh giữa khoái lạc và nỗi đau. 

Nghiện đã trở thành đại dịch toàn cầu, từ nghiện sex, nội dung kỹ thuật số (mạng xã hội, game, cờ bạc online, phim khiêu dâm) đến nghiện thuốc giảm đau, mua sắm, hay các chất kích thích khác. Thời đại internet với tốc độ lan truyền mọi thứ siêu nhanh càng làm tình hình thêm nghiêm trọng. Lembke cảnh báo trong sách, “tất cả chúng ta đều có nguy cơ tự kích thích bản thân đến chết”.

Thông qua các câu chuyện thực tế sống động của nhiều bệnh nhân với cách viết dễ hiểu, tác giả mô tả chiến lược điều trị chứng nghiện, gồm các yếu tố được bà chọn từ các chữ cái của chữ DOPAMINE: Dữ liệu, các mục tiêu, các vấn đề, sự kiêng khem, chánh niệm, sự thấu tỏ, các bước tiếp theo, thử nghiệm. Những phân tích sâu nhưng rất gần gũi và dễ hiểu của bà có thể giúp ích rất nhiều cho những ai quan tâm tới chứng nghiện, vì bà đưa ra những công cụ thực tế để duy trì kỷ luật dài hạn, chẳng hạn bắt đầu bằng việc trì hoãn một chút khoái cảm thường ngày nhằm rèn khả năng kiểm soát thói quen.

Đọc cuốn sách này, bạn có thể muốn thử ngay “một ngày nghỉ dopamine” (không mạng xã hội, không cà phê…), rồi ngạc nhiên vì thấy mình tỉnh táo và cân bằng rõ rệt hơn. Cuốn sách này là chia sẻ của một bác sĩ nhiều kinh nghiệm về điều trị cho người nghiện, là tham khảo tốt cho những độc giả có người thân nghiện hoặc bất cứ ai quan tâm đến chứng nghiện.