Sụp đổ

Sụp đổ (Collapse) là một trong những tác phẩm quan trọng nhất của Jared Diamond, tiếp nối mạch tư duy từ Súng, Vi trùng và Thép, nhưng tập trung trực diện vào câu hỏi vì sao các xã hội từng phát triển rực rỡ lại đi đến suy vong, trong khi một số khác tìm được cách tồn tại và thích nghi.

Cuốn sách dẫn người đọc đi qua nhiều trường hợp lịch sử trải dài từ nền văn minh Maya, người Norse ở Greenland, các xã hội đảo Thái Bình Dương cho tới những ví dụ cận – hiện đại như Rwanda, Haiti, Trung Quốc hay Australia. Không quy về một nguyên nhân duy nhất, Diamond chỉ ra sự đan xen giữa nhiều nguyên nhân: Môi trường tự nhiên, áp lực dân số, lựa chọn chính trị, cấu trúc xã hội và cách con người phản ứng trước các giới hạn sinh thái.

Diamond trình bày xuyên suốt cuốn khách khái niệm “lựa chọn”: Các xã hội hiếm khi sụp đổ một cách đột ngột, mà thường đi vào con đường không bền vững trong thời gian dài, cho đến khi không còn khả năng điều chỉnh. Cuốn sách vì thế không chỉ nhìn về quá khứ, mà đặt ra câu hỏi trực tiếp cho hiện tại: Liệu xã hội hiện đại có đang lặp lại những mô thức tự hủy mà lịch sử đã nhiều lần chứng kiến.